مسمومیت در پرندگان
در شماره گذشته درباره مسمومیت با فلزات سنگین در پرندگان صحبت کردیم. به طور خلاصه همانگونه که گفتیم مسمویت در پرندگان خانگی نسبتا نادر است با این‌حال همواره کیس‌هایی با مسمومیت‌های مختلف ازجمله مسمومیت با فلزات سنگین آفت‌کش‌ها و حتی جونده‌کش‌ها به مراکز درمانی دامپزشکی مراجعه می‌کنند.
مسمومیت با سرب شایعترین مسمومیت گزارش شده است. سرب می‌تواند تمام ارگان‌های حیاتی به ویژه مغز، کلیه و دستگاه گوارش را تحت تأثیر قرار دهد، بنابراین اغلب علائم بالینی از مشکلات گوارشی تا علائم عصبی متغیر است. بیلیوردینوری، هموگلوبینوری، پر ادراری و البته سایر علائم غیراختصاصی نیز در مسمومیت با فلزات نیز دیده می‌شود. کلسیم EDTE درمان انتخابی در مسمومیت با فلزات سنگین است.
در ادامه سایر مسمومیت‌ها را در پرندگان خانگی بررسی خواهیم کرد.
آفت کش‌ها
عوارض ناشی از مسمومیت با ارگانوفسفات‌ها و کاربامات‌هایی مانند دیازینون، دی کلروس، دیلدرین، دورسبان، مالاتیون و کارباریل در پرندگان گزارش شده است. در پرندگان خانگی مسمومیت با آفت کش‌ها به طور کلی ناشی از مصرف مواد غذایی و یا آب آلوده به این مواد است، اگرچه ممکن است مسمومیت با آفت کش‌ها به صورت ثانویه در طبیعت در گونه‌های پرندگان حشره‌‌خوار نیز رخ دهد.
آسیب شناسی نشان از اتصال حشره کش و مهار استیل کولین استراز و تجمع حاصل از استیل کولین در گانگلیون‌ها و پیوندهای عصبی-عضلانی دارد. این پیوند‌ها در ارگانوفسفات‌ها برگشت ناپذیر هستند اما پیوندهای کاربامات‌ها به کندی برگشت پذیر هستند.
علائم بالینی شامل بی‌اشتهایی، ضعف، از کار افتادن حرکات چینه‌دان، عدم تعادل، انقباضات عضلانی، بیرون زدگی پلک سوم، افزایش ترشحات تنفسی، تنگی نفس و مرگ است.
تشخیص تجربی، بر اساس سابقه مواجهه پرنده با سموم، علائم بالینی و همچنین میزان پاسخ به درمان قابل انجام است. در این مسمومیت برادی‌کاردی با عدم پاسخ به آتروپین (0.02 میلی گرم/کیلوگرم، IV) وجود دارد، اما این تست تشخیصی تثبیت شده ای برای استفاده در پرندگان نیست. تشخیص قطعی بر اساس آزمایش کولین استراز از خون کامل، پلاسما و یا سرم است.
درمان اختصاصی برای مسمومیت با کاربامات و ارگانوفسفات‌ها ، آتروپین است. پرالیدوکسیم کلراید 2-PAM)) در مراحل اولیه مسمومیت با ارگانوفسفات‌ها موثر است و در کیس هایی که زود مراجعه می‌کنند، باید در سریعترین زمان ممکن بعد از بلع سم به پرنده داده شود و در صورت وجود پاسخ مثبت درمان با2-PAM) ) ادامه یابد. به یاد داشته باشیم که پرالیدوکسیم در مسمومیت با کاربامات‌ها منع مصرف دارد.
جونده‌کش‌ها
جونده کش‌های ضدانعقادی
مسمومیت ناشی از جونده کش‌های ضدانعقادی چه در مورد نسل اول (وارفارین) و چه در نسل دوم (بردیفاکوم و برومادولین) در پرندگان می‌تواند به صورت اولیه و به صورت ثانویه به ویژه در پرندگان شکاری مشاهده شود. پرنده شکاری ممکن است طعمه آلوده به جونده کش را مصرف کند و به صورت ثانویه مسموم شود. جونده کش‌های ضدانعقادی آنتاگونیست ویتامین K هستند.
بسیاری از این بیماران در زمان مراجعه تاریخچه‌ای از مصرف سم ندارند و با علائم بالینی غیراختصاصی مانند دیپرشن و بی‌اشتهایی مراجعه می‌کنند. سایر علائم ممکن است شامل خونریزی در فولیکول‌های پر و زیرجلد، خونریزی های پتشی در دهان و کلواک و اپیستاکسی باشد، با این حال، در صورت رسیدن به این مرحله و مشاهده خونریزی، پیش آگهی بیمار، مرگ است.
درخصوص درمان در مواردی که وضعیت بحرانی دارند، اتتقال خون کامل باید انجام شود. ویتامین K1 را به صورت تزریقی تا زمانی که شرایط بیمار ثابت شود، تجویز کنید و بعد از آن روزانه، ویتامین K به صورت زیر جلدی، عضلانی یا خوراکی به پرنده داده شود
و یا به صورت خوراکی با دوز ۸۰۰ گرم/کیلوگرم با غذای پرنده مخلوط شود. مکمل منادیون(K3) در خنثی کردن سموم ضد انعقاد خون موثر نیست.
در پستانداران، به دلیل افزایش قدرت و کاهش سرعت متابولیز جونده‌کش‌های نسل دوم ممکن است برای کنترل خونریزی مصرف ویتامین K برای چندین هفته لازم باشد.
برومتالین
برومتالین یک جونده‌کش بسیار قوی است که به عنوان جداکننده‌ی فسفریلیشن اکسیداتیو میتوکندری در سیستم عصبی مرکزی عمل می‌کند و موجب کاهش تولید آدنوزین تری‌فسفات می‌گردد.
علائم بالینی مسمومیت با برومتالین در حیوانات کوچک شامل عدم تعادل، دپرشن، سفتی اکستنسور، به پهلو افتادن، کمان پیکری و استفراغ است.
پیش از مرگ بیمار، تست قطعی برای تشخیص این مسمومیت وجود ندارد. ولی علائم بالینی، تاریخچه‌‌ی مواجهه با سم، ارزیابی‌های الکتروکاردیوگرافی غیرعادی و یافته‌های فاندوسکوپیک مرتبط با ادم مغزی، می‌تواند ما را به تشخیص برساند.
پادزهر اختصاصی برای مسمومیت با برومتالین وجود ندارد و جلوگیری از جذب سم، مهمترین کار قابل انجام است.
درمان در سگ و گربه، از طریق القای استفراغ و با استفاده‌ی فوری از زغال فعال و یک کاتارتیک نمک‌دار بیشترین میزان موفقیت را به دست می‌دهد.
از آنجایی که برومتالین و متابولیت‌های آن وارد چرخه‌ی کبدی-روده‌ای می‌شوند، تجویز زغال باید برای ۴۸ تا ۷۲ ساعت ادامه یابد. درمان با مدرهای اسموتیک و استروئیدها موفقیت کمتری را به همراه داشته است.
برومتالین یا متابولیت آن، دس‌متیل-برومتالین می‌تواند در نمونه های کبد، بافت چربی، کلیه و مغز ردیابی شود. نمونه ها باید منجمد و در آلومینیوم پیچیده شوند.
References:
- Jenkins JR. Avian emergency and critical care. Proc Annu Conf Am Board Vet Practitioners. 2005.
- Jenkins JR. Avian critical care and emergency medicine. Altman RB, Clubb SL, Dorrestein GM, Quesenberry K (eds). Avian Medicine and Surgery. W.B. Saunders Company; Philadelphia, PA. 1997. Pp. 839-845.
